Το 1966, επί Διοικήσεως Γεωργίου Μαύρου, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ), στο πλαίσιο του εορτασμού των 125 χρόνων από την ίδρυσή της, αποφάσισε να δημιουργήσει ένα μορφωτικό-πολιτιστικό ίδρυμα με σκοπό να συμβάλει στην ανάπτυξη των γραμμάτων, των επιστημών και των καλών τεχνών. Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης συστάθηκε πράγματι με το Διάταγμα 311 της 1ης Απριλίου 1966.
Αρχικά στεγαζόταν σε διάφορα κτίρια της ΕΤΕ, ενώ το 1984 μεταφέρθηκε στη σημερινή του έδρα, στο θαυμάσιο κτίριο της οδού Θουκυδίδου 13 στην Πλάκα, το οποίο εμφανίζει χαρακτηριστική διάταξη αθηναϊκού σπιτιού των αρχών του 19ου αιώνα, θυμίζοντας το αίθριο και τη στοά της αρχαίας ελληνικής οικίας. Σύμφωνα με τις σωζόμενες πληροφορίες, το κτίριο ανεγέρθηκε επί Τουρκοκρατίας πάνω σε θεμέλια προγενέστερου κτίσματος. Μετά την απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκε διαδοχικά ως ξενοδοχείο και σχολείο (Β΄ και Γ΄ Γυμνάσιο Αθηνών). Από τις αρχές του 20ού αιώνα στέγαζε το Κακουργιοδικείο Αθηνών, ενώ από το 1922 φιλοξενούσε οικογένειες προσφύγων από τη Μ. Ασία. Το 1958 κατασχέθηκε από το ΙΚΑ και έναν χρόνο αργότερα περιήλθε με πλειστηριασμό στην ΕΤΕ, η οποία αργότερα το αποκατέστησε εκ βάθρων.
Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, το ΜΙΕΤ, όπως έγινε γνωστό με το ακρωνύμιό του στο ευρύτερο κοινό, αρχίζει ουσιαστικά τη δράση του από το 1974, όταν ο Γεώργιος Μαύρος, τότε Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, με νομοθετική ρύθμιση επαναφέρει τη διασαλευμένη τάξη στο Ίδρυμα, αποκαθιστώντας το προδικτατορικό Συμβούλιο και τον απολυμένο Διευθυντή του Ιδρύματος Εμμανουήλ Χ. Κάσδαγλη, ο οποίος θα παραμείνει στη θέση αυτή μέχρι τον θάνατό του (Μάρτιος 1998).
Το 1995, η Ακαδημία Αθηνών απένειμε στο ΜΙΕΤ το Αργυρό Μετάλλιο για τη συνολική προσφορά του στην πνευματική ζωή του τόπου, «ότι επί τριάκοντα έτη την επιστήμην, τας καλάς τέχνας και τα γράμματα εξόχως προάγει, εκδόσεσί τε, εκθέσεσι και μεταφράσεσι, πολλού λόγου αξίων έργων».
Η παρουσία του ΜΙΕΤ στο πεδίο των γραμμάτων χρονολογείται από το τέλος του 1977, όταν κυκλοφόρησαν οι πρώτες του εκδόσεις, οι οποίες, σύμφωνα με τους καταστατικούς του σκοπούς, προορίζονται να καλύψουν κυρίως διδακτικές ανάγκες των πανεπιστημίων, αλλά και ευρύτερα βιβλιογραφικά κενά. Έκτοτε το ΜΙΕΤ επιλέγει και εκδίδει έργα που, λόγω κόστους ή άλλων ειδικών αναγκών, δεν είναι δυνατόν να τα αναλάβουν οι εμπορικοί εκδοτικοί οίκοι. Στο μεταξύ, πολλές από τις περίπου 500 εκδόσεις του ΜΙΕΤ έχουν εισαχθεί ως διδακτικά εγχειρίδια στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Ωστόσο, σταθερός πόλος προσανατολισμού παραμένει επίσης ο μέσος αναγνώστης, ο φιλομαθής κάθε ηλικίας ή κοινωνικής τάξης, ο οποίος επιθυμεί να μορφωθεί ή να διευρύνει την παιδεία του σε οποιονδήποτε από τους κλάδους τους οποίους καλύπτει το εκδοτικό πρόγραμμα του ΜΙΕΤ.
